Birçoğumuzun çocukluğunda renkli televizyon en büyük teknolojik yeniliklerden biriydi, sonra çok kanallı televizyonlar, videolar ve atariler geldi… Şimdiki çocuklar ise bizlerin ve bizden önceki nesillerin çok geç tanıştığı inanılmaz bir teknolojinin içine doğuyorlar. Doğdukları andan itibaren evlerinde, okullarında, gittikleri mekanlarda teknoloji ile iç içeler. Teknoloji iyi kullanıldığı zaman öğrenmeyi ve iletişimi geliştirebilir. Bazı interaktif uygulamalar eğlenerek öğrenmeyi de desteklemekte. Bu nedenle okullarda akıllı tahtalar, tabletler öğrenme amaçlı da kullanılmakta. Bazı oyunlar problem çözme, stratejik düşünme hatta dikkat becerilerini arttırmakta. Fakat doğru kullanılmadığında birtakım olumsuzlukları hatta tehlikeleri de birlikte getirmekte…Bu yazıda olumsuz etkilerinin yanı sıra doğru kullanım için ailelere de bazı önerileri bulabilirsiniz.
Erken çocukluk döneminde olan çocukların henüz iç denetim mekanizmaları yeterince gelişmediğinden ebeveynler gerek izledikleri televizyon programlarında gerek tablet, akıllı telefon, bilgisayar, oyun konsolları gibi ekran kullanımında bilinçli birer rehber olmak durumundadırlar
Doğru Ekran Kullandıran Bilinçli Ebeveyn :
Çocuğun;
- Uyku veya günlük düzenini etkilemeyecek saatlerde ve sürelerde kullanmasını,
- Bilgi edinme ve bazen yaşına uygun eğlence amaçlı kullanmasını,
- Vizyonunu geliştirmede tek yöntem olarak görmemesini,
- Ebeveynlerin onay verdiği içerikli programlarda, oyunlarda veya internet etkinliklerini kullanmasını destekler.
Bu noktada ekranın kullanımı ile belirlediğiniz süre ve içerik hakkında önceden çocuğunuzla konuşarak bir çerçeve
çizebilirsiniz. İzin vermediğiniz program ve içeriklerde takipçi olmanız ve nedenini anlattıktan sonra tutarlı tutumunuz çocuğun ekran kullanımında bilinçlenmesine ve olumsuz etkilerinden korunmasında yardımcı olacaktır.
Hayatımızda bu kadar yer alan ekranın “yasaklanması” yerine ne şekilde, hangi içeriklerle ve ne zaman kullanılacağının belirlenmesine çocuğunuzla konuşarak birlikte karar vermeniz onun zamanla “iç denetim” mekanizmalarının” da gelişmesine destek olacaktır. Ebeveynler olarak çocuğunuzun ekranda geçirdiği süreden ve içerikten haberdar olmanız önemlidir.
Çocuğunuzun zamanını farklı hobiler edinerek, serbest oyun oynayarak, aile – akranlarıyla etkileşim içinde geçireceği ortamlar sağlayarak da ekran kullanımını dengeleyebilirsiniz.
Birlikte geçirdiğiniz zamanlardaki sizin ekran kullanım şeklinizin de model oluşturacağını söylemeye gerek var mı? 🙂
Ekran Bilinçli Kullanılmadığında Karşılaşılabilecek Olumsuz Sonuçlar
Fiziksel Etkiler:
Aşırı ekran kullanımının potansiyel fiziksel riskleri:
- Yeterli düzeyde araştırma verisi bulunmamakla birlikte uzun süre monitör ya da ekran başında kalmanın
obezitenin destekleyicisi olan çevresel faktörlerden olduğu gün geçtikçe ağırlık kazanan bir görüştür. Yeterli fiziksel hareketlilik olmadığı için kalori yakımı düşük seviyede kalmakta ve kilo alımı artmaktadır. - Uzun süre ekran ya da monitör karşısında olmanın bir diğer sonucu da göz sağlığında ki bozulmalardır.
- Yine uzun süreli oturuşların dolaşım ve omurga bozukluklarına neden olduğu görülmektedir.
- Yapılan araştırmaların ortaya koyduğu önemli bir bulgu da bazı bilgisayar oyunlarının epileptik nöbetleri tetiklediğidir.
- Ekran kullanımı bahçe oyunlarının ve hareketin yerini aldığında ise fiziksel koordinasyonunun yeterince gelişmediği, denge, koşma gibi becerilerde yaşına uygun gelişim göstermediği, akranlarının oyununa katılamadığı gözlenmektedir.
- Ekran kullanımı uzun süreler sürdüğünde ve anne-baba ve yaşıtlarla iletişimin yerini almaya başladığında, etkileşim ve diyalog yoksunluğundan dil becerilerinde ciddi sorunlar gözlenmektedir.
Psikolojik Etkiler:
Ekranın çekiciliğine kapılıp zamanının çoğunu ekran önünde geçiren çocuklarda bir süre sonra bağımlılık oluşabilmektedir.
Dikkat Edilmesi Gereken Tehlike Sinyalleri
- Ekran karşısında giderek daha çok zaman harcama.
- İçe kapanma, göz temasının kesilmesi.
- Toplumsal yaşamdan çekilme, yetişkinlerle sorunların olması.
- Yinelemeli beden hareketleri (ileri geri sallanma, parmakları gereksiz yere oynatma vb) ya da kendi kendine konuşma.
- Ekran kullanımı engellendiğinde ortaya çıkan yoksunluk belirtileri (titreme, aşırı sinirlilik ve hayal kurma).
- Yaşıtlarla ilişkilerden kopma ve bedensel ağırlıkta artış ve hareketsizlik
Tutumlara Etkisi:
Teknolojinin bir başka tahmin edilemez zararı ise hız uyumsuzluğu yaratmasıdır. Ekran hızı gerçek hayat hızından çok daha çabuk akar. Ekran karşısındaki işlemlerin hızlı olması, hemen sonuç vermesi, buna karşın gerçek hayatın aynı hızda olmaması ve daha karmaşık süreçler içermesi çocukların buna uyum göstermesini zorlaştırmaktadır. Bu, küçük çocuklarda mekanik bir hayat algısına yol açmakta, kendinin ve başkalarının duygularını okumasını ve anlamasını güçleştirmektedir. Tüm bunların sonucunda da sabretmek, beklemek ve çözüm üretmekle ilgili becerileri yeterince gelişememektedir.
Özellikle ekran oyunlarında seviye atlama, hız ve şiddet öğeleriyle çok iç içe kalan çocuklar gerçek hayata uyumda sıkıntılar yaşamaktadırlar.
Son söz olarak; teknoloji günümüz dünyasında giderek daha büyük yer kaplayarak ilerliyor. Onsuz yaşamak imkansız ve olumlu kullanıldığında çok da kıymetli. Demek ki burada farklı bir dünyadan gelen bizler, bu imkanı çocuklara sunarken bu dünyayı çok iyi tanımalı, bilinçli rehberler olmalıyız…
Özlem ÇURAKİ OYMA
Psikolojik Danışman
