Corona günlerinde hepimiz evdeyiz. Ekoloji derslerimizi de ev duvarlarının arasına hapsettik mecburen. Peki ne yapabiliriz diye bir düşünce aldı bizi. Evde en basit şekilde yetiştirebileceğimiz, döngülerine dahil olabileceğimiz canlılar neler olabilirdi?
Biz çocuklarımızla turşu yaparak başladık. Ekmekle devam ettik. Şimdi ise kendi maya mantarlarımızı yetiştirmeye uğraşıyoruz. Sizler de kendi ürünlerinizi evde yapabilirsiniz. Kısaca size yaptıklarımızı anlatayım.
Maya mantarları evde kolaylıkla üretebileceğimiz mantarlar. Nedir maya mantarı? Bildiğiniz fermante ürünlerin fermante olmasını sağlayan mantarlar. Laktik asit ve etil alkol fermantasyonları evde kolaylıkla gerçekleştirebileceğiniz işlemler.
Çocuklarınızla turşu yapabilirsiniz örneğin. Turşu bir laktik asit fermantasyonu ürünüdür. Bir litrelik bir kavanoza sebzeler, iki-üç çorba kaşığı kaya tuzu, beş-on adet nohut, biraz şeker ya da bal, bir çay bardağı sirke, bir çay bardağı limon suyu koyun ve kalanını içme suyuyla doldurun. Kavanozu kapatıp, on beş gün bekledikten sonra turşunuz hazır olacaktır. Çocuklar turşuyu hazırlamaya ve daha sonrasında yemeye bayılıyorlar. Yapmanız gereken tek şey onlara hangi sebzeleri turşuya eklemek istediklerini sormak. Sert sebzeler olursa daha iyi sonuç alırsınız.
Evde çok rahatlıkla kendi ekmeğinizi çocuğunuzla beraber yapabilirsiniz. Ekmek bir etil alkol fermantasyonu ürünüdür. Ekmeğinizi puf puf yapan canlılar mayasının içerisindeki maya mantarlarıdır. Eğlenceli kısmı ise ekmeği hem yoğurmak hem de mayalanma sürecinde kabarmasını izlemek. Mantarlar ürerken açığa karbondioksit çıkarırlar ve ekmeğimizi kabartırlar. Mayanın ilginç kokusunu duymak, ekmek hamurunun yumuşak dokusunu hissetmek çocuklara çok ilginç geliyor.
Ekmek için yarım kilo un, iki su bardağı ılık su, yaş ya da kuru maya, bir tatlı kaşığı şeker, bir tatlı kaşığı tuz gerekiyor. Hepsini karıştırıp yoğurup, bir saat ılık bir ortamda mayalandırıp sonra 190 derece fırında 45 dakika kadar pişirmeniz yeterli. Çok sulu olursa un, çok katı olursa azıcık su ekleyebilirsiniz. Mayalamayı cam bir kapta yaparsanız ekmeğinizin nasıl kabardığı dışarıdan da gözlemleyebilirsiniz. Çocuklarınızın çok keyif alacağına emin olabilirsiniz.
Bu hafta ise çocuklarımızla ekşi mayamızı evde yapmaya başladık. Toplamda on gün sürüyor ekşi mayayı yapmak. Çocuklardan her gün mayalarını beslemeden önce koklamalarını ve bu kokunun onlara nasıl geldiğini not almalarını istedim. Yaşayacakları süreçte, ekmek mayası yapımı etil alkol fermantasyonu olduğu için, öncelikle bir alkol kokusu alacaklar, daha sonra ise yavaş yavaş koku ekşimeye başlayacak. Alkol kokusunun gitmesinin sebebi de maya mantarlarının etil alkolü kullanması ve bunun sonucunda açığa karbondioksit, su, enerji ve bir miktar ısı çıkarmaları. İşte o karbondioksit bizim mayamızda kabarcıklar oluşmasına sebep olacak ve maya olgunlaştığında üzerinde damla damla suların belirdiğini göreceksiniz. Onuncu gün sonunda ise maya artık ekmek yapımına hazır olacak. Bu süreçte mayadaki kabarcıkları ve kokuyu gözlemlemek çok keyifli oluyor. Mayanızı yine ekmek gibi aynı şekilde cam kapta başlatırsanız kabarcıkları da görebilirsiniz. Unutmayın aynı bir evcil hayvan gibi mayanızı her gün aynı saatte beslemeniz gerek.
Maya yapımına gelirsek; temelde un, su ve şeker yeterlidir. Hızlanması için pekmez ve yoğurt da kullanabilirsiniz. Bizim uygulamamızda bir bardak yoğurt, bir buçuk bardak un, bir bardak ılık su, bir tatlı kaşığı pekmez kullandık. Suyun ılık olması maya mantarlarımızın yaşaması için önemli. Daha sonra mayamızı koyduğumuz kavanozun üstüne bir tülbent bağlayıp kaloriferin üzerinde bekletmeye başlayacağız. Her gün iki kaşık un ile de besleyip, biraz karıştıracağız. Mayanız yavaşlarsa şeker ya da pekmez ekleyebilirsiniz. Mayanızın ağzının açık olması önemli yoksa havasız kalır ve fermantasyonunu tamamlayamaz.
Ayrıca bunlar dışında çocuklar evde ne bakliyat buldularsa ekmişler, hepsi de çimlenmiş. Büyük bir gururla online derslerimizde gösterdiler minik bitkilerini. Bakliyat konusunda, en rahat çimlendirebileceğiniz ürün yeşil mercimek. Bir gece önceden suya koysanız ertesi güne çimlenmiş bulabilirsiniz. Fasulye çimlendikten sonra zor oluyor çünkü sarılmak için sırık isteyen bir bitki. Nohut çok keyifli oluyor. Yoğurt kabında pamukla çok rahat çimlendirebilirsiniz nohudu. Boyu da kısa olduğu için çimlendikten sonra aynı kapta kalabilir ve nohut verirse, çiğ nohutları yemek çok eğlenceli olacaktır.
Evde kalma sürecinde çocuklarımızı doğal döngülerden, bitkilerden ve diğer canlılardan koparmamak adına bu uygulamalar onlar için hem faydalı hem eğlenceli olacaktır. Mutfağımızda kullandığımız şeylerin canlı materyaller olduğunu yaşamak onları şaşırtacaktır. Biz çocuklarımızla uygulamalarımızı yapmaya devam ettikçe sizlerle de paylaşacağız.
Köklerimize dönmeye ve basit yaşamaya devam edebileceğiz.
Unutmayın güneş evinize vurduğunda camlarınızı açın ve güneşe selam verin. En az on beş dakika sıcaklığını hissedin. Bol bol su için. Yaşadığınızı hissedin!
Esin Kuşluoğlu
Peyzaj Mimarı / Ekoloji Eğitmeni
KALEV Eğitim Kurumları
