İ.Ö 3. yüzyıldan başlayarak İber yarımadasının Romalılaşmasıyla birlikte Hint- Avrupa kökenli olan Latince uzun bir süre konuşma dilleriyle birlikte var olduktan sonra egemen olmuştur. Latince asıllı diller (lenguas romances ya da románicas) olarak bu şekilde ortaya çıkmış ve İspanyol dilini bu dillerin içerisine almıştır. İspanyol dilinin kökeni Latin diline dayandığı için bu dilin yapısı, diğer latin dilleri ile neredeyse aynıdır.
İspanyol dilinde var olan fiil çekimlerinin temeli latin dillerine dayanır. İkinci yabancı dili öğrenirken bir çoğumuz eminim ki fiil çekimleri konusuyla karşılaşmış ve bunun sıkıcı, zorlu bir yol olduğunu gözlemlemiştir. Bu yazımda sizlere aslında fiil çekimlerinin belirli tekniklerle nasıl öğrenebileceğimizi, ezberlemeye çalışmadan, konuşma diline nasıl yansıtabileceğimizi açıklayacağım.
İspanyol dilinde fiiller kurallı ve kuralsız olarak iki gruba ayrılır. Kurallı ve kuralsız olan tüm fiillerin çekimleri zamanlarına göre değişir ve İspanyol dilinde toplam 17 zaman bulunur. İspanyol dilinde fiiller sonu -ar , -er ve -ir ile biterek üç grupta incelenir. Başka bir deyişle, sonu -ar,-er,-ir ile biten tüm sözcükler fiildir. İşlevsel ve anlambilimsel olarak fiil her zaman yüklemi oluştururken aynı zamanda cümlenin en önemli sözcüğüdür. Bu durum aslında ana dilimiz olan Türk diline benzerlik gösterir. Türkçede kurallı ve kuralsız fiiller yoktur ancak 29 zaman bulunur. Benzerlik şudur: her fiilin çekimi, zamanına göre değişir.
Bizler A1 (Başlangıç seviyesinde) küçük yaş gruplarında fiil çekimlerini açık açık tartışmayız ama öğrenmeye çalışırız. Bu yaş grubunda sadece geniş zamanda fiilleri gösterir, cümle içerisinde bunları kullanmalarını bekleriz. Çünkü kendimizi ikinci yabancı dilde ifade etmemizin ilk basamağının bu olduğunu düşünürüz. Çocukların bu çekimleri aynı zamanda ezberlemelerini bekleyemeyiz. Bu durum onları dilden soğuttuğu gibi ezbere dayalı bir yönteme dönüşeceği için bilginin kalıcı olmasını bekleyemeyiz. Çeşitli teknikler ile öğrenmeyi kolaylaştırıp, eğlenceli hale getirebiliriz.
İspanyol dilinde özneler nelerdir?
Fiil çekimlerini açıkladığımız bu süreçte her fiilin tıpkı Türkçede olduğu gibi kişisine göre değiştiğini ve buna göre çekimlendiğini ifade edebiliriz. Karşılaştırma yapmak bizleri rahatlatacaktır. Ancak İspanyol dilinde yine İngilizce ve Türkçe dillerinde olmayan özneleri de içerdiğini unutmamalıyız. O halde özneleri şöyle sıralayabiliriz:
Yo – Ben / Tú- Sen / Él- (eril o) / Ella- (dişil o) / Usted (siz) / Nosotros (Biz) / Vosotros (Siz) /Ellos –(eril onlar) /Ellas (dişil onlar) / Ustedes (sizler).
Yukarıda görmüş olduğunuz öznelerden ‘’Usted ve Ustedes’’ olarak bahsettiğimiz öznelerin farklı olduğunu göreceksiniz. ‘’Usted’’ (siz), ikinci tekil kişiye kibar şekilde hitap etmekdir. ‘’Ustedes’’ (sizler), yukarıda bahsettiğimiz ‘’vosotros’’(sizler) öznesine kibar şekilde hitap etmekdir. Buna göre İspanyol dilinde tüm bu öznelere göre kurallı ve kuralsız fiillerin çekimlerinin değiştiğini ifade edebiliriz. Bizler ilkokul 3. ve 4. sınıflarda sadece ‘’Yo-Ben, Tú – Sen ve Él / Ella – eril ve dişil o’’ öznelerini öğrenmekteyiz. Ortaokul basamağına geçtiğimiz zaman, tüm özneleri öğrenmeye başlarız. O halde her sınıf seviyesi için bu fiillere örnekler verip, bunları nasıl çalışacağımıza dair yöntemleri artık açıklayabiliriz.
İlkokul 3.Sınıflar: (Pre A1.1)
İspanyol diline yeni başlayan bu sınıf seviyesi, fiillerin çekimlerini çoğunlukla tek bir özneye göre öğrenirler. Başka bir deyişle, fiil çekimlerinin varlığını anlayamazlar ancak kişiden kişiye kelimelerin değiştiğini gözlemlerler. Çoğunlukla öğrendikleri fiilleri cümle içerisinde sadece ‘’Yo- Ben’’ öznesini kullanarak çekimlerler. İspanyolcayı öğrendikleri ilk basamak olduğu için bunları hissettirmeden alıştırmak ve bu bilinci sağlam bir temele oturtmak çok önemlidir. Özellikle bu seviyede fiil çekimlerini cümle içerisinde öğrenmek gerektiği için sürekli soru cevap yapılır ve sonucunda çocuğun istemsiz bir şekilde fiilleri doğru çekimlediği gözlemlenir. Bu nedenle bu sınıf seviyesinde fiil çekim tablosu yapmak değil, aşağıda yer alan beş soruyu sürekli tekrar etmek ve telkin etmek gerekir. Aşağıda yer alan cümlelerde ve soru cümlelerinde kırmızı ile işaretlenmiş kelimeler fiil çekimleridir:
Yukarıda görmüş olduğunuz bu beş cümlenin tekrar edilmesi, bir sonraki yıl için çok faydalı olacaktır ve çocuk farkında olmadan aslında farklı öznelere göre fiilleri çekimler. Bu cümleleri renkli kağıtlara yazarak, evde görünen bir yere asabilir ve hergün tekrar edebilirsiniz.
İlkokul 4. Sınıflar: (Pre A1.2)
İspanyol dilini öğrendikleri ikinci yıllarında, belirli bir temele sahip olan 4. Sınıf seviyesindeki çocuklar, artık yavaş yavaş fiil çekimlerinin var olduğunu bilirler ve bu sınıf seviyesi öncelikle en çok kullandığımız kuralsız fiilleri, sadece ‘’Yo-ben’’, ‘’Tú-sen’’ ve ‘’ÉL/ella – eril ve dişil o’’ öznelerinde çekimlemeye başlarlar. Buna göre ilk dört önemli düzensiz fiiller ‘’ser’’ (olmak fiili), ‘’llamarse’’ (adlandırmak fiili), ‘’tener’’ (sahip olmak fiili) ve ‘’ir’’ (gitmek fiili) olarak karşımıza çıkar. Bu çekimleri öğrenebilmek için aşağıdaki gibi farklı görsel tablolar oluşturabilir ve bunları evlerimizde görünen yerlere asabiliriz. Öncelikle bu filleri bir tablo şeklinde gösterelim:
Yukarıda görmüş olduğumuz bu didaktik ve sıkıcı tabloyu çocuklarımız için eğlenceli ve renkli hale getirelim. Bunun için sevimli bir canavar ya da bir ahtapot çizebilir ya da internette buna benzer bir görsel bulabiliriz:
Yukarıdaki görsellerde görüldüğü gibi sıkıcı olan fiil çekim tablosu bu şekilde eğlenceli hale getirilebilir. Bunun için üç ya da daha fazla kola sahip herhangi bir görsel kullanılabilir. Bu noktada görsellerin çocuklar tarafından çizilmesi, boyanması ve hazırlanması, hazır bir görsel bulmaktan daha faydalı olacaktır. Yazarak yapılan bu işlemde bilgi kalıcı olur. Fiil çekimlerini öğrenmede tabii ki sadece bu şekilde tabloyu eğlenceli hale getirmek ve bu kelimelerdeki harf değişikliklerini öğrenmek yeterli olmaz. Dili kendimizi ifade etmek için öğreniriz ve bu nedenle fiil çekimlerini pratiğe dökmeliyiz. Bunun için öğrendiğimiz her fiil ile bir cümle kurmalı ya da buna maruz kalmalıyız. Örneğin:
-Yo soy estudiante. (Ben öğrenciyim.)
-Yo me llamo Andrea. (Benim adım Andrea.)
Ortaokul seviyeleri (A1.1-A1.2-A2.1-A2.2):
İki yıldır dil ile belirli bir tanışıklığa sahip olan ve birçok şeyin farkında olan bu çocuklar fiil çekimlerinin mantığını tamamen kavrar. Bu nedenle, artık kurallı ve kuralsız fiilleri göstererek iki grupta inceleriz. Bu seviyelerde dört temel zaman, şimdiki zaman, geniş zaman, geçmiş zaman ve gelecek zamanı öğreniriz. Bir önceki sene bu seviyede öğrenmemiz gereken kuralsız fiilleri bildiğimiz için bu kez kurallı fiilleri öğreniriz ve kurallı fiilleri öğrenmemiz, kuralsız fiilleri öğrenmemizden daha kolay olur. Bunun için aşağıdaki gibi bir çiçek görseli kullanabilir. Bu kez daha fazla kolu ya da yaprağı olan bir görsele ihtiyaç duyarız çünkü bu sınıf seviyesinde artık tüm özneleri konuşuyor oluruz. Öncelikle bu fiilleri tablo şeklinde gösterelim:
Yukarıda yer alan tabloda gördüğümüz fiillerin çekimli halleri, dikkat edersek hep aynı ekler ile sonlanır. Bu nedenle kuralsız fiile göre çekimlenmesi daha kolaydır. Şimdi bu sıkıcı tabloyu, eğlenceli ve renkli hale getirelim:
Yukarıda görmüş olduğunuz gibi saksıda duran basit bir çiçek görseli ile, kurallı fiillerin çekimleri görselleştirilebilir. Görseller evimizin herhangi bir yerine asılabilir. Ayrıca fiil çekimleri renkli kağıtlara yazılarak akılda kalabilir. En önemlisi bu fiilleri görselleştirdikten sonra bunlarla ilgili cümle kurmak ve bu fiillerin anlamlarını mutlaka bilmektir. Anlamı bilinmeyen ve cümle içerisinde kullanılmayan fiil çekimi hiçbir şey ifade etmeyecek, sadece ezberlenmiş bilgi olarak kalacaktır. Önemli olan öğrenilen bilginin pratiğe uygulanması ve dilin bir iletişim aracı olduğunun unutulmamasıdır.
Konuyla ilgili sorularınızı l.gurel@kalevilkokulu.com adresime yönlendirebilir, uygulamaya yönelik sorularınızı benimle her zaman paylaşabilirsiniz.
Unutmayalım, ezberlemiyor, öğreniyoruz ve bilgiyi uygulamaya koyarak kalıcı hale getiriyoruz.
Sağlıkla kalın,
Lara Gürel
İspanyolca Eğitmeni
KALEV Eğitim Kurumları
Kaynaklar:
-Jesus Horta, Gürlek, Akbulut (2007): Türk Öğrenciler İçin İspanyolca Dilbilgisi, İstabul: Alfa Yayınları.
– https://eleinternacional.com/blog/conjugando-verbos-ele-creativa/
